1. คืนนั้นเป็นคืนข้ามแรม พระจันทร์เพิ่มขึ้น แสงพระจันทร์ที่ลอดผ่านโหรงไม้ -- 2. รัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นรัชกาลที่เมืองไทยเปิดประตูรับอิทธิพลทางด้านความนึกคิดและด้านวัฒนธรรมแบบตะวันตกยิ่งกว่ารัชกาลที่แล้วๆ มา ใครๆ ก็ทราบว่าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อแรกขึ้นเสวยราชน์นั้นมีพระชนมายุเพียง 15 พรรษา และกำลังทรงพระประชวรหนักอยู่ด้วย มีพระราชหัตถเลขาพระราชทานสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร ความว่า -- 3. การสิ้นสมเด็จพระบรมโอรสธิราชฯ ต้องทรงสูญเสียฐานันดรศักดิ์ไปด้วยโดยปริยาย เพราะความจำเป็นในทางปกครอง ทำให้ต้องมีการสถาปนามกุฎราชกุมารพระองค์ใหม่ขึ้นแทน -- 4. เมื่อสิ้นแผ่นดิน ฐานะของสมเด็จฯ ก็เปลี่ยนไป -- 5. รัชกาลของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว -- 6. การเปลี่ยนแปลงการปกครองเปลี่ยนได้ยังไงไม่เต็มปี -- 7. ในปี 2481 เมื่อสมเด็จฯ หายจากทรงพระประชวร -- 8. สมเด็จกรมพระยาชัยนาทฯ ทรงถูกขังอยู่ 10 เดือน -- 9. สมเด็จฯ ทรงชื่นพระราชหฤทัยอย่างยิ่งอีกครั้งหนึ่ง.